Ενα ακόμα περιηγητικό κείμενο

Πρόκειται για περιηγητικές αναμνήσεις από το εσωτερικό της Κρήτης του Lucio Mariani (1865-1924). Ο τίτλος του δημοσιεύματος είναι: Creta: Memorie d’ un viaggio nell’ interno dell’ Isola. Ο Mariani, με καταγωγή από τη Ρώμη, έφτασε για πρώτη φορά στην Κρήτη το καλοκαίρι του 1893, οπότε και πραγματοποίησε την περιήγηση για την οποία ο λόγος. ΄Ηταν τότε ένας νεαρός αρχαιολόγος με πολύ καλή γνώση της ελληνικής γλώσσας, κάτι που τον βοήθησε να γίνει αργότερα γνωστός για το βασικό ρόλο του στο έργο της Ιταλικής Αρχαιο-λογικής Αποστολής. Νομίζω πως ανήκει σ’ αυτόν και η πρώτη δημοσίευση των περίφημων καμαραϊκών αγγείων.
Για τις περιοδείες του στα χωριά του δικού μας Νομού, είχε ως ορμητήριο την πόλη του Ρεθύμνου, φιλοξενούμενος από τον Θεόδωρο Τριφύλλη, όπως οι περισσότεροι περιηγητές της εποχής. Για την ασφάλειά του κατά τις εξορμήσεις, τού είχε διατεθεί ένας ζαπτιές [=χωροφύλακας] και ο καβάσης του προξένου, ο έμπιστος δηλαδή υπάλληλος για όλες τις δουλειές. Και τα δυο αυτά πρόσωπα μπορεί να τα δει ο αναγνώστης στην αναδημοσιευόμενη εδώ φωτογραφία, που είναι παρμένη στη γνωστή γέφυρα της Ελεύθερνας. Για τον καβάση ξέρομε ότι ήταν από τις Πρασές και λεγόταν Βαγγέλης, αλλ’ αγνοούμε το επώνυμό του.
΄Όπως φαίνεται και από τον τίτλο του δημοσιεύματος, το ενδιαφέρον του περιηγητή ήταν στραμμένο στα χωριά της Κρήτης. Αυτό σημαίνει ότι επισκέφτηκε τόπους που δεν ήταν στη συνηθισμένη πορεία των άλλων περιηγητών του 19ου αιώνα. Για παράδειγμα, μια επίσκεψη περιηγητή στο Μέρωνα (απ’ όπου και η ωραία φωτογραφία του Mariani) δεν ήταν κάτι το συνηθισμένο, παρ’ ότι οι περισσότεροι περιηγητές περνούσαν πολύ κοντά από το χωριό. Για την ακρίβεια, έχω υπόψη μου μόνο τη διέλευση του πρίγκιπα Βερνάδου, που περιηγήθηκε την Κρήτη το 1873 (βλ. Κρητικός Αστήρ, φ. 31-3-1907 κ.ε.).
Εκτός από τη συνηθισμένη γλαφυρότητα των περιηγητικών κειμένων και την ασυνήθιστη πορεία που ακολούθησε ο συγκεκριμένος περιηγητής, πρόσθετο ενδιαφέρον προσδίδουν στο κείμενό του οι φωτογραφίες που το συνοδεύουν. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που οι εικό-νες οι οποίες ανακαλύπτονται σε σπάνια ξένα έντυπα περασμένων αιώνων έχουν περισσότε-ρο ενδιαφέρον και παρέχουν περισσότερες πληροφορίες από τα ίδια τα κείμενα. Χαρακτηρι-στικό παράδειγμα το χαρακτικό που απεικονίζει την ανατολική πύλη της πόλης μας και υ-πάρχει στον αχρονολόγητο τόμο με τίτλο: L’ Autriche et la Grece. Το ίδιο μπορεί να πει κα-νείς και για τις φωτογραφίες που τράβηξε ο Vittorio Simonelli στο Ρέθυμνο και στ’ Ανώγεια. Χάρη σ’ αυτές έχομε σήμερα εικόνα από τη Μεσκινιά, το εσωτερικό του οθωμανικού νεκρο-ταφείου της πόλης κλπ.
Υπενθυμίζεται με την ευκαιρία ότι το περιηγητικό του Mariani είναι το δεύτερο άγνωστο ιταλικό κείμενο του είδους που εντοπίζεται από τον γράφοντα. ΄Εχει προηγηθεί πριν από αρ-κετά χρόνια η «ανακάλυψη» του βιβλίου με τις αναμνήσεις από την Κρήτη του Simonelli που, ανήκει στην ίδια ακριβώς εποχή. Μάλιστα, οι δυο περιηγητές συναντήθηκαν στο Ηρά-κλειο κάτω από άσχημες για τον Simonelli συνθήκες, όπως μπορούν να θυμηθούν οι … λίγοι κάτοχοι της ελληνικής έκδοσης με τις αναμνήσεις του ιταλού περιηγητή. ΄Ηταν μια έκδοση σε ωραία μετάφραση της Ιωάννας Ν. Φουντουλάκη, της οποίας ο γράφων είχε αναλάβει την επιμέλεια, την παρουσίαση και το … κόστος, χωρίς η έκδοση να προκαλέσει το προσδοκώ-μενο ενδιαφέρον του αναγνωστικού κοινού. ΄Ετσι, τα περίπου δέκα (10) άγνωστα περιηγητι-κά κείμενα που εντοπίστηκαν στη συνέχεια – και που έπρεπε να έρθουν στο φως – μεταφρά-στηκαν και τυπώθηκαν με ίδια μέσα, σε ελάχιστα αντίτυπα, και χορηγήθηκαν δωρεάν σε 3-4 Βιβλιοθήκες προς τις οποίες ο γράφων αισθανόταν υποχρέωση.
Παρ’ ότι η μετάφραση και η μελέτη του νέου ευρήματος δεν έχει ολοκληρωθεί, σπεύδω να το δημοσιοποιήσω, κυρίως για να παραθέσω τις φωτογραφίες.
Τη φωτογραφία από το Μέρωνα την αφιερώνω στη μνήμη του γιατρού-ανθρωπιστή Ηλία Αλεξ. Μοσχάκη (1916-2002). ΄Ηταν ο άνθρωπος στον οποίο προσέτρεχα κάθε φορά που τύ-χαινε να εντοπίσω κάποια πληροφορία σχετική με το χωριό του ή τους Μοσχάκηδες. Και λυ-πούμαι που δεν πρόφτασα να πάρω τη γνώμη του για το Μοσχάκειο Γυμνάσιο, το κτίριο δηλαδή όπου σήμερα στεγάζεται η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη του Ρεθύμνου, το οποίο έμαθα πρόσφατα ότι εγκαινιάστηκε το 1890, με κύριο ομιλητή τον Εμμανουήλ Γενεράλη. Η λεπτομέρεια αυτή ας θεωρηθεί προσθήκη στο ατελές σχετικό δημοσίευμά μου με τίτλο «΄Ενας ξεχασμένος ευεργέτης του Ρεθύμνου, Ρεθ. Νέα, φ. 1-5-2003.-
Γ.Π. Εκκεκάκης