«Γλώσσης δεινόν όπλον το σεβάσμιον ανθρώποισιν»

 

Είναι μεγάλη χαρά και τιμή για μένα να μιλήσω για το βιβλίο της κ. Αλεξάνδρας Σταυρακάκη «Γεώργιος Πετρακογιώργης. Ο παππούς του μύθου, Αθήνα 2016». Όπως δηλώνει ἡ συγγραφέας, το «ιστόρημα» αυτό γράφτηκε για δύο λόγους: 1) για να αποδώσει εμπράκτως την οφειλόμενη τιμή και ευγνωμοσύνη στον μεγάλο και ένδοξο παππού της, μια ισχυρή και προβεβλημένη μυθική σχεδόν, μορφή σε μια κρίσιμη ώρα της εθνικής ζωής και ιστορίας, στην εθνική Αντίσταση της Κρήτης. 2) για να καταθέσει μαρτυρία ΑΛΗΘΕΙΑΣ, για τη ζωή και τη δράση του, ώστε έργα μεγάλα και θαυμαστά να μη χαθούν στους βυθούς της λήθης.
Ο υπότιτλος του βιβλίου, «Ο παππούς του μύθου» λειτουργεί ως προεξαγγελία της συγγραφής. Είναι ιστορική βιογραφία μιας επικής μορφής, που όχι μόνο στη σκέψη και στη μνήμη των συγγενών, αλλά και σε όλον τον κόσμο είχε λάβει διαστάσεις μυθικές. Η εγγονή-συγγραφέας γνωρίζει από την αρχή τις δυσκολίες του εγχειρήματός της, αλλά είναι οπλισμένη με όλες τις εγγυήσεις: βαθιά και προσωπική γνώση του αντικειμένου, νηφάλια και δίκαιη κρίση, σταθερό προσανατολισμό στην κατάθεση της ιστορικής αλήθειας. Γι’ αυτό και το έργο της, είμαι βέβαιος ότι θα ενταχθεί δικαίως ως σημαντική συμβολή στη βιβλιογραφία της εθνικής αντίστασης. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα έγγραφα και οι έντυπες μαρτυρίες και αναφορές στην ιστορική δράση του βιογραφουμένου «παππού του μύθου».
Από την καθαρά λογοτεχνική άποψη, η συγγραφή παρουσιάζει ενδιαφέρον για πολλές πρωτοτυπίες, ασυνήθιστες σε ανάλογα έργα. Η συγγραφέας, συνταξιούχος δικηγόρος με μακρόχρονη και εντυπωσιακή δράση στην υπηρεσία της Θέμιδος, είναι προς τούτοις και ένας ζωντανός πνευματικός άνθρωπος, που διαθέτει πλούσια και βαθιά γνώση της όλης ελληνικής γραμματείας από τον Όμηρο ως τον Καζαντζάκη. Η πολυαναγνωσία της φαίνεται καθαρά στις 628 βιβλιογραφικές παραπομπές σε συγγραφείς και κείμενα, που παρατίθενται σε υποσελίδιες σημειώσεις. Η περίπτωση είναι ασυνήθιστη, σχεδόν μοναδική, σε ανάλογα έργα και είναι σαφές δείγμα των αναγνώσεων και των γνώσεών της. Για την κ. Σταυρακάκη, η ελληνική γραμματεία είναι ενιαία, από τον Όμηρο ως σήμερα, και μπορεί να στηρίζει, σε κάθε σελίδα σχεδόν του βιβλίου της, σκέψεις και απόψεις και στοχασμούς, που δίδουν στο έργο της, εκτός από την ιστορική και διδακτική διάσταση και προκαλούν τον αναγνώστη.
Αλλά το μεράκι της συγγραφέως είναι η γλώσσα. Όπως δηλώνει και στο σύντομο αυτοβιογραφικό σημείωμα στο παράφυλλο του εξωφύλλου, μελετά «ακαταπαύστως» την εθνική μας γλώσσα και έχει δημοσιεύσει πλήθος σχετικών άρθρων και μελετών. Πιστεύει, και ορθώς, ότι η ιστορική συνέχεια της ελληνικής γλώσσας, φαινόμενο σχεδόν μοναδικό στην ιστορία των γλωσσών, είναι και το ουσιώδες συστατικό της ενότητας και της διάρκειας του ελληνικού λαού. Εντυπωσιάζεται και συγκινείται ιδιαίτερα με την κρητική διάλεκτο, στην οποία αναζητεί και επισημαίνει αρχαίους ψιθύρους, ήδη από την περίοδο της Γραμμικής Γραφής Β και περισσότερο από τους δωρικούς χρόνους της Κρήτης. Επειδή και εγώ, που απογράφω αυτό το σημείωμα, έχω ανάλογα ενδιαφέροντα και ανάλογες γλωσσικές και ετυμολογικές αναζητήσεις, ομολογώ ότι στάθηκα με μεγάλη προσοχή και αποδελτίωσα πλήθος γλωσσικών στοιχείων και αρχαίων παραθεμάτων. Αρκούμαι σε μερικά εντυπωσιακά:
1. Στο παρακάτω απόσπασμα παρελαύνουν ισότιμα λέξεις από τον Όμηρο ως σήμερα (σ. 52): «Σήμερα παραμονή Χριστουγέννων, «νυκτός αμολγώ (=αμολγώ, =στο βαθύ σκοτάδι της νύκτας, Ομήρου Ιλιάς Λ 173)», ο Κωσταντής ξεφυλλίζει, διαβάζει στα κλεφτά και αποσπασματικά, ταξινομεί και αρχειοθετεί, με λίγα λόγια κουταλομετρά εκείνες τις θηλυκές υπάρξεις, που θα του δείξουν τα κέλευθα, τους δρόμους, τους οίμους, τις ρύμες, τις οδούς, τις ατραπούς, τα σοκάκια και τις λεωφόρους του παρελθόντος και του μέλλοντός του» (8 συνώνυμες λέξεις).
2. (σ. 178): «διαπίστωνε κάθε φορά την «αΐδιο αλήθεια», που ο Ηράκλειτος πριν αιώνες είχε διατυπώσει «ήθος ανθρώπω δαίμων ( =ήθος για τον άνθρωπο είναι ο προστάτης Θεός».
3. Στη συνομιλία του Φρουράρχου με τον Πετρακογιώργη (σσ. 354-355) η συγγραφέας εκφράζει με εντυπωσιακό τρόπο την πίστη της ότι ο ουσιώδης όρος της εθνικής μας ενότητας είναι η γλώσσα. Ομιλεί ο Πετρακογιώργης:
– «Πρέπει, παιδί μου, Ιάσονα, να στρέψομενε την προσοχή μας στην παιδεία. Να μην το πάθομενε όπως την επανάσταση του 21. Οι πιο πολλοί Έλληνες δεν εκατέγανε να γράφουνε ούτε το όνομά-ν-τονε.
– Συμφωνώ, Κύριε Πετρακογιώργη, η αρχαία ελληνική γραμματεία, νομίζω, είναι ο καλύτερος οδηγός.
– Μόνο οδηγός; Αυτή θα ‘ναι ο φάρος που θα μας ε-φωτίσει και θα μας καθοδηγήσει από δω και μπρος. Το θεμέλιο, η βάση του ελληνικού στοιχείου είναι η γλώσσα -ν-του. Από την ελληνική γλώσσα συγκροτείται η ελληνική συνείδηση. Δεν είναι η φυλή, δεν είναι η θρησκεία. Ούτε κι ο τόπος, η γλώσσα μας είναι ο αόρατος ιστός που μας ε-δένει με την πατρίδα μας». Έτσι ἡ συγγραφέας παρουσιάζει τον ήρωά της ως κήρυκα της εθνικής ενότητας και ταυτόχρονα εκφράζει τη σταθερή πίστης της για τη δύναμη του ελληνικού λόγου.
Συνοψίζοντας μπορώ να πω ότι πρόκειται για ένα σημαντικό βιβλίο, που είναι μια τέλεια προσωπογραφική έκφραση ιστορικού προσώπου, αλλά συνάμα και μια εντυπωσιακή εθνική διδαχή, ένα μάθημα πατριωτισμού, ευπρέπειας και αξιοπρέπειας. Συγχαρητήρια.
* O Θεοχάρης Δετοράκης είναι καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης

 

 

Αφήστε μια απάντηση