Γεγονότα των πρώτων ημερών του χρόνου που έδιναν θέμα στις εφημερίδες

Η νέα χρονιά είχε πάντα μια ξεχωριστή σημασία. Με πιστή εφαρμογή των κανόνων της παράδοσης που φτάνει καμιά φορά μέχρι τα όρια της δεισιδαιμονίας, οι λαοί προσπαθούν να «καλοπιάσουν» τον καινούργιο χρόνο μήπως και γνωρίσουν καλύτερες μέρες.

Το Ρεθυμνάκι μας ακολουθώντας τα μηνύματα των καιρών είχε προσαρμοστεί ανάλογα. Βέβαια δεν πέτυχε ποτέ, παρά τις προσπάθειες που έγιναν, να καθιερωθεί μια πιο ανοικτή υποδοχή όπως συνηθίζεται στους γειτονικούς νομούς. Ανέκαθεν η γιορτή ήταν και παραμένει οικογενειακή. Μετά το γιορτινό τραπέζι και την ανταλλαγή δώρων αποφασίζει ο Ρεθεμνιώτης, ιδιαίτερα αυτός που δεν έχει δεσμεύσεις, να βγει και να γιορτάσει.

Έτσι όμως ήταν πάντα;

Πώς να υποδέχονταν οι Ρεθεμνιώτες το νέο χρόνο; Τι θα λέγατε να ρίχναμε μια ματιά στα πρώτα τριάντα χρόνια του περασμένου αιώνα;

Ας σταθούμε στα 1901 κι ας δούμε στο φύλλο της «Επιθεώρησης» (υπεύθυνος έκδοσης Γ. Παπαδόπετρος και διευθυντής – συντάκτης Θεμ. Γ. Παπαδάκης).

Στον απολογισμό που γίνεται εκφράζεται (αναφερόμαστε στο δεύτερο χρόνο της ελευθερίας) η χαρά όλων και η ελπίδα για την ανασυγκρότηση.

Σε άλλο άρθρο ανακοινώνεται ότι οι Επίσκοποι πλέον στην Κρήτη θα είναι οκτώ και σχολιάζεται το γεγονός γιατί, σύμφωνα με τον σχολιαστή, ο τόπος έχει περισσότερη ανάγκη από ιεροκήρυκες να γυρίζουν στο χωριά και να φορτίζουν τα θρησκευτικό συναίσθημα των πιστών και λιγότερο από Επισκόπους.

Σε άλλη στήλη ένα ακόμα ενδιαφέρον σχόλιο με τίτλο «Δίκαια Παράπονα». Αναφέρεται στο «κατεστραμμένον χωρίον Περιβόλια της Ρεθύμνης οι κάτοικοι των οποίων θύματα της τελευταίας επανάστασης παραπονούνται και δικαίως κατά της Κυβερνήσεως για τις καταστροφές που δεν αποκαθίστανται. Όσο για το σχολείο μετά από αρκετές παραστάσεις και διαβήματα τους συνέστησαν ένα ημιημερήσιο που μάλλον πρόξενος ζημίας γίνεται στα παιδιά παρά τους προσφέρει ωφέλεια. Και το αίτημα είναι να γίνει τουλάχιστον το σχολείο αυτό γραμματοδιδασκαλείον…».

Και να ήταν μόνο αυτοί παραπονούμενοι; Πιο κάτω διαβάζουμε παρόμοια σύσταση της εφημερίδας στην αρμόδια επιτροπή για την άμεση απόδοση σε χήρες και ορφανά ηρώων που σκοτώθηκαν στις επαναστάσεις, των συντάξεων και βοηθημάτων, που θα έπρεπε να λαμβάνουν, αλλά καθυστερούν και ταλαιπωρούν τους δικαιούχους.

Μια επίσης συγκινητική περίπτωση διαβάζουμε παρακάτω.

Κάποιος γιατρός ονόματι Γεώργιος Καραντινός έχοντας να λαμβάνει από παλαιούς μισθούς που του όφειλε το δημόσιο από τις υπηρεσίες του ως επαρχιακού γιατρού αναχώρησε για το αιώνιο ταξίδι και η οικογένειά του χωρίς κανένα πόρο επιβίωσης αρχίζει να στερείται και το ψωμί.

Χρέος ηθικό της πολιτείας ήταν επομένως να μεριμνήσει, ώστε να δοθούν τα χρήματα στην οικογένεια αυτή που «χρήζει μεγάλης υποστήριξης» όπως τόνιζε με θέρμη ο σχολιαστής.

Πανηγυρικά είναι τα φύλλα της Πρωτοχρονιάς του 1914. Και ο βάρδος του Ρεθύμνου Γιώργης Καλομενόπουλος δίνει με τον σπουδαίο στίχο του το πνεύμα της εποχής αποχαιρετώντας το 1913, χρονιά που ενώθηκε η Κρήτη με την Ελλάδα. Ας προσέξουμε ιδιαίτερα τις σύνθετες λέξεις που χρησιμοποιεί.

Με χίλιες γλυκοθώρητες σε είδαμε ελπίδες

στον ερχομό σου ψάλαμε κάθε χαράς παιάνα

και γίνηκαν λαμπρόχρωμες οι θαμπερές ακτίδες

που βλέπαμε χλωμόθωρες στην όψη σου -ω τιτάνα-

Μας ήρθες -ώ θεόπεμπτη -ευλογημένη ώρα

και στο ανήλιο της σκλαβιάς στο τρίσπηκτο σκοτάδι

έλαμψες συ χρυσόφωτος της λευτεριάς τα δώρα

σκορπίζοντας και διώχνοντας τ’ ανέστερο το βράδυ

Διαλύθηκαν οι καταχνιές εις το ροβόλημά σου

και λιώσανε στο διάβα σου τα παγερά τα χιόνια

και ντροπιασμένη μέριασε στο ώριο πέρασμά σου

Η μαύρη- άτιμης σκλαβιάς τυράννου -καταφρόνια

Ονείρατα χρυσόφτερα και πόθοι γαλαζένιοι

πόθοι τρανοί ελευθεριάς που μες στα μαύρα στήθεια

καιρούς και χρόνια αμέτρητα εμένανε κλεισμένοι

στο διάβα σου τρανέψανε και γίνηκαν αλήθεια

Κι η όψη σου επρόβαλε γιγάντινη πανώρια

κάποιας ιδέας εφτάτρανης τρισπάναγνη γενήτρα

π’ αρπάζοντας τη μια γενιά εχύμαξε πανώρια

-Ω δόξες- Μυριοδόξαστη τυραννοκαταλύτρα

και τώρα φεύγεις μακρινά φορώντας την χλαμύδα

την πορφυροχρωμάτιστη της δόξας κι ακλουθώντας

Δες τρόπαια πανίερα σου ψάλει η πατρίδα

τη δοξασμένη δύση σου ακριβοχαιρετώντας

Και λέει χρόνε που φερες τες ζηλεμένες δόξες

σύρε τρανό καμάρι μου και στάσου- ω ζηλεμένα-

λόγια που καρτερούσανε γενιές ν’ ακούσουν τόσες-

στο κωνοστάσι το ψηλό κοντά στο κοσιένα.

Αναγκαστικά σε πολλά σημεία κρατάμε και την ορθογραφία της εποχής.

Πώς όμως υποδεχόταν το Ρέθυμνο κάθε νέα χρονιά; Με αντίστροφη μέτρηση άραγε όπως σήμερα; Κάπως διαφορετικά μας ενημερώνει η εφημερίδα «Αστραπή» του Γενάρη 1927.

Γράφει λοιπόν ο χρονογράφος της ότι, ακριβώς στις 12 με το χτύπημα του ρολογιού της Μητρόπολης η Ηλεκτρική Εταιρία έσβηνε τρεις φορές το φως. Κι έτσι υποδέχτηκαν όλοι το 1927. Πού βρίσκονταν οι περισσότεροι; Μα εκεί που συνηθίζει η πλειονότητα του πληθυσμού μια τέτοια βραδιά δηλαδή γύρω από την πράσινη τσόχα έτσι για το καλό.

Μη θεωρήσετε προς Θεού ότι θίγονται υπολείψεις με την αναφορά αυτή και υποστούμε όσα κάποιος καθηγητής -ονόματα δεν λέμε- που καθώς λέγεται και πανθομολογείται στην αυστηρότητα δεν τον έφτασε κανείς. Ο σπουδαίος κατά τ’ άλλα αυτός άνθρωπος αποφάσισε κάποια μέρα να γράψει ένα πύρινο άρθρο καταγγέλλοντας Εκκλησία και φορείς που επιτρέπουν τη διοργάνωση χορών. Εκεί στη δύση της δεκαετίας του 20 και για αρκετό καιρό από την έλευση του 1930, το άρθρο αυτό άναψε φωτιές κι έγινε αιτία ομηρικών καβγάδων μεταξύ παραγόντων και άλλων απλών ανθρώπων; Σαν θεολόγος βέβαια.

Ο εν λόγω καθηγητής έκρινε πως αυτοί οι χοροί που οργάνωνε κάθε φορέας απειλούσε τα χρηστά ήθη. Δεν είχε όμως την απήχηση που πίστευε το δημοσίευμά του. Αυτά που ακολούθησαν δεν θα θέλατε να τα ξέρετε. Και ‘μεις δεν τα βάζουμε σε μια χρονική σειρά γιατί δεν θέλουμε μετά από τόσα χρόνια να στενοχωρηθούν απόγονοι. Γεγονός είναι ότι εξαιτίας του συγκεκριμένου καθηγητή άρχισε μια ανταλλαγή απόψεων σε εισαγγελικό ύφος με αρκετή πολιτική χροιά, αφού οι θέσεις εξέφραζαν και την ιδεολογία κάθε εφημερίδας.

Οι περισσότεροι τα έβαλαν μαζί του και ζητούσαν την παραδειγματική τιμωρία του. Τι παρίστανε ο κύριος; Τον θεματοφύλακα της τιμής κάθε οικογένειας;

Και με ποιο δικαίωμα ο κύριος αυτός θα έβαζε ιδέες στους γονείς να απαγορεύσουν τους χορούς; Και ποια αφορμή θα εύρισκε πια η νεολαία για να συναντήσει τον ή την εκλεκτή που έκανε την καρδιά να κτυπά πιο δυνατά;

Καταλάβατε δηλαδή που ήταν το πρόβλημα.

Τελικά ο αυστηρών αρχών καθηγητής δεν βγήκε αλώβητος από το σάλο που προκάλεσε η δημόσια επιστολή του. Η τοπική κοινωνία θεωρώντας ότι την είχε προσβάλει ο εκπαιδευτικός και μάλιστα σε απερίγραπτο βαθμό προκάλεσε τον ερχομό επιθεωρητού, ο οποίος και μετέθεσε για ένα διάστημα τον καθηγητή μέχρι να κοπάσει ο θόρυβος που προκάλεσε η επιστολή του.

Όσο για τους χορούς αυτοί συνεχίστηκαν και με μεγάλο ζήλο, γιατί πώς αλλιώς θα έβλεπαν συνδρομή τα σωματεία και πώς θα συνέχιζαν τη φιλανθρωπική τους δράση;

Για παράδειγμα ο Σύλλογος των Κυριών που είχε καταφέρει τις γιορτινές μέρες να μοιράσει σε πτωχές οικογένειες 2500 δραχμές και παραμονές του νέου έτους διάφορα γλυκίσματα στα ορφανά της πόλης.

Κι ήταν ίσως η μόνη χειρονομία αγάπης που δέχτηκαν τα ορφανά, γιατί αν κρίνουμε από σχόλιο του εκδότη της «Αστραπής» Στέλιου Π. Δρακάκι τα παιδιά του ιδρύματος Ρεθύμνου ήταν στη χειρότερη μοίρα αφού δεν απολάμβαναν τις ευκαιρίες των αδελφών ιδρυμάτων της άλλης Κρήτης.

Εκείνη την Πρωτοχρονιά λοιπόν του 1927 είχαν οδηγηθεί στο νεοεπισκευασθέν Μέγαρο της Νομαρχίας όπου τους πρόσφεραν γλυκά και παιχνίδια. Τα κράτησαν μέχρι το απόγευμα και μετά τα έστειλαν πίσω στο ίδρυμα. Μίζερα πράγματα δηλαδή αν γίνει σύγκριση με τις γιορτές στα Χανιά και στο Ηράκλειο για την χαρά των ορφανών.

Σύμφωνα με τον αρθρογράφο η απομάκρυνση του διευθυντή κάποιου Χαρκιανάκη ήταν αιτία του κακού καθότι «υπήρξε διοργανωτής του ορφανοτροφείου και η ψυχή αυτού, ο οποίος δια της ευσυνειδήτου εργασίας του και της προσηλώσεώς του εις το υψηλόν του αξίωμα κατόρθωσε να εξυψώσει το ίδρυμα εις τον προορισμόν του. Η προσωρινή απόσπασις του κ. Χαρκιανάκη ήτις τείνει να γίνει οριστική δεν εκίνησε το ενδιαφέρον των αρμοδίων ως έδει…».

Και να ήταν μόνο αυτό το πρόβλημα που θα έπρεπε να απασχολήσει τις τοπικές αρχές.

Οι κάτοικοι της Λεωφόρου Κουντουριώτη, έξαλλοι ήταν με τη δημοτική αρχή γιατί «τα υψικάρινα δένδρα απειλούσι τα στέγας των απέναντι οικιών αυτών και οι χάνδακες πληρούμενοι υδάτων και ακαθαρσιών κατέστησαν εστίαι μολυσματικαί εξ ετέρου δε λίθοι και κέραμοι και πλίνθοι ατάκτως ερριμένοι αποτελούσιν ασχημίαν και εμπόδιον εις τε τους παροικούντας και εκείθεν διαβαίνοντας…».

Και το χειρότερο όπως διαβάζουμε στη συνέχεια είναι ότι ο δήμαρχος δεν είχε τοποθετήσει κάπου εκεί κοντά ούτε βρύση!!! …Για τη Λεωφόρο Κουντουριώτη λέμε του 1926 που δεν είχε καμιά σχέση φυσικά με τη Λεωφόρο που γνωρίζουμε.

Όπως συμβαίνει συνήθως παρά τα προβλήματα η ζωή συνεχίζεται. Και εκτός από τα προβλήματα υπάρχουν και οι όμορφες στιγμές.

Έτσι εκείνες τις πρώτες μέρες του νέου χρόνου κ. Αδάμ Σουμπασάκης, έμπορος και η δις Ε. Χατζάκη ετέλεσαν τους γάμους των Παράνυμφος ο κ. Ευάγγελος Τσουρλάκης.

Επίσης ο ιατρός και πολιτευτής κ. Ν. Δουλγεράκης εβάπτισε εις Λαμπινή το τέκνον του κ. Ι. Απανωμεριτάκι ονομάσας αυτό Δημήτριον και εις Κισσόν το τέκνον του κ. Λυσάνδρου Ταταράκη ονομάσας αυτό Αναστάσιον.

Τέλος ο κ. Μάρκος Σχοινάς καθηγητής και η Δ. Νίτσα Β. Σπανδάγου ενυμφεύθησαν με παράνυμφον τον κ. Γ. Τσαγρήν ιατρόν.

Είναι όμως αρκετά τα γεγονότα που ανακαλύπτουμε στα πρώτα φύλλα κάθε χρονιάς άλλων εποχών στο Ρέθυμνο και θα συνεχίσουμε.