Η αυταπάρνησις και η αυτοθυσία των εν Αρκαδίω ολοκαυτωθέντων, ου μόνον των μαχίμων αλλά και αμάχων γυναικοπαίδων και τας δέλτους της Ελληνικής Ιστορίας και ιδιαιτέρως της Κρητικής ελάμπρυνε και τον θαυμασμόν και την έκστασιν όλου του κόσμου, εχθρών τε και φίλων προεκάλεσεν.
Είς τοιούτον δράμα δεν ήτο βέβαια ικανόν να προαγάγη το συμφέρον το ταπεινόν και χυδαίον, το οικονομικόν και υλικόν, είς το οποίον οι θιασώται του Ιστορικού υλισμού υπάγουσι παντός πολέμου και πάσης επαναστάσεως την έκρηξιν, και της όλης ιστορίας του ανθρώπου το κίνητρον.
Τοιαύτην τραγωδία μόνον είς υψηλά και ευγενή ελατήρια, είς ανθρωπίνην ανωτερότητα και ηρωισμόν ωφείλετο.
Ουχί οιαδήποτε υλική συμφεροντολογία θα προσεώθη την εκατόμβην εκείνην εκ της μεγάλης θυσίας τον βωμόν, αλλά μόνον ηθικά και ιδεώδη συναισθήματα, οποία η φιλοτιμία, η φιλοπατρία, η φιλελευθερία, συναισθήματα είς τα οποία ανέκαθεν διακρίνεται ο Έλλην και δη ο Κρής τοιούτος.
Τον αοίδιμον Ηγούμενον της Ιεράς Μονής Αρκαδίου και την ανταξίαν αυτού Αδελφότητα, ως και τους ηρωικούς συναγωνιστάς και παραστάτας αυτών, δεν ήλαυνε ταπεινόν συμφέρον είς την απόφασιν να μεταβάλωσι μίαν απλήν Μάνδραν και τα γενναία των στήθη είς προμαχώνα της Κρήτης και της Ελευθερίας και δεν ενεψύχου αυτούς τοιούτον είς την μέχρις ολοκαυτώσεως εγκαρτέρησιν, αλλά η τιμή και η δόξα, ώντας ιδέας παρά των εν Μιλάτω και Μελιδονίω, των εν Σουλίω και Μεσολογγίω ολοκαυτωθέντων και πεσόντων εκληρονόμησαν.
Δεν απέβλεπεν είς υλικά συμφέροντα ο Εθνομάρτυς Γαβριήλ, ότε γενναιοφρόνως απέρριπτε του εχθρού τας περί παραδόσεως προτάσεις, και ότε αποκαμών εκ της ηρωικής αμύνης της σεπτής Μονής του και περί της σωτηρίας αυτής απελπισθείς, ως άλλος Κωνσταντίνος Παλαιολόγος των αχράντων Μυστηρίων μετελάμβανε και εις του εχθρού τας σφαίρας το γενναίον του στήθος εξέθετε, ζητήσας ούτο τον ένδοξον θάνατον και αθάνατον τη Μονήν του καταστήσας.
Και του ήρωος Γιαμπουδάκι την ηρωικήν χειρονομίαν δεν εκίνησεν οιονδήποτε υλικόν συμφέρον εις την ανατίναξιν της Μονής και των εις αυτήν εκουσίως προσφυγόντων και αυτοθυσιασθέντων υπερχιλίων μαχητών και αμάχων, αλλά η προτίμησις του ενδόξου θανάτου της εν αιχμαλωσία αισχράς και ατίμου επιβιώσεως.
Ο ηρωικός φρούραρχος της Μονής, ο αείμνηστος Δημακόπουλος δεν απέρριπτε εξ ειδικού συμφέροντος ορμώμενος την πρότασιν της σωτηρίας του δια αλλαγής της στολής του, αλλά προετοίμησεν εκ φιλοτιμίας και εθνικής υπερηφανείας να αποθάνη του Έλληνος Αξιωματικού φορών την ωραίαν στολήν.
Η δόξα και η τιμήν ιδίως ανέκαθεν διακρίνουσαν το Ελληνικόν, και ουχί η φιλοχρηματία και η χρησιμαθηρία ην φιλοί παν τον Βαρβαρικόν, ήσαν τα ελατήρια και οι σκοποί των εν τη Ιερά Μονή Αρκαδίου εγκλεισθέντων, των ηρωικώς εν αυτή αγωνισαμένων και ελληνοπρεπώς πεσόντων και ολοκαυτωθέντων.
Η τοιαύτη ολοκαύτωσις περιώνυμον την Μονήν και εθνικόν προσκύνημαν ανέδηξεν και οι ούτω ολοκαυτοθέντες την αθανασίαν κακέκτησαν.
ΜΙΧ. Γ. ΠΡΕΒΕΛΑΚΗΣ