Από την παρακάτω αίτηση του Χρίστου Μακρή στην Διεύθυνση Μ.Γ.Ε.ν Ρεθύμνης (Ρέθυμνο, 7 Μαρτίου 1983)έχουμε αρκετά ανέκδοτα στοιχεία για τη δράση του μεγάλου αυτού λόγιου του Ρεθύμνου
Αναφέρει στην αίτησή του (ήταν στα δικαιολογητικά για υποψηφιότητα σχολικού συμβούλου) ο σοφός καθηγητής
Παρακολουθώ τα περιοδικά, των Γράφω στα περιοδικά:
οποίων είμαι τακτικός 1) Νέα Εστία
συνδρομητής 2) Κρητική Εστία
1) Αρχαιολογία 3) Προμηθεύς ο Πυρφόρος
2) Κρητολογία 4) Πειραϊκή – Πατραϊκή
3) Κρητική Εστία 5) Κρήτη
4) Προμηθεύς ο Πυρφόρος 6) Δελτίου Ελληνικής Σπηλ. Ετ.
5) Κρήτη 7) Σε πολλές εφημ. Όόχι μόνο
6) Πλάτων Ρεθεμνιώτικές αλλά και Αθην.
7) Νέα Εστία 8) Messager d’ Athenes, γαλλό-
8) Λόγος και Πράξη φωνη εκδιδόμενη στην Αθήνα
9) Δελτίον Ελλην. Σπηλ.Ετ.
10) Αρχαιολογικά ανάλεκτα εξ Αθηνών
11) Bulletin de Correspondance Hellenique
12) Ονοματολογία
13) Ο Πλακιάς
14) Γράμματα και Τέχνες
15) Ρεθεμνιώτικα ΧΡΟΝΙΚΑ
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
ΧΡΙΣΤΟΥ Τ. ΜΑΚΡΗ
Το Σεπτέμβριο του 1976 ανάλαβα τη διεύθυνση του 2ου Γυμνασίου Ρεθύμνου, που διατηρώ μέχρι και σήμερα. Χωρίς καμία έπαρση και χωρίς καμμία πρόθεση να μειώσω οποινδήποτε ή οποιαδήποτε συνάδελφο, το σχολείο μου υπερέχει αισθητά από τα άλλα (Γυμνάσια και Λύκεια) της πόλεως ως προς την τάξη, την πειθαρχία και την απόδοση, κατά πάγκοινη ομολογία. Είναι αυτό που έχει επιλεγεί από τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης για την άσκηση των φοιτητών (μαζί με το αντίστοιχο και συστεγαζόμενο 2ο Λύκειο).
Από τα είκοσι οκτώ (28) έτη της υπηρσίας μου τα δεκατέσσερα προς δεκαπέντε (14-15) έχω συνολικά ασκήσει διοίκηση. Στο Γυμνάσιο Περάματος, Σπηλίου, Αργυρουπόλεως, το παλιό ενιαίο Α΄ Αρρένων Ρεθύμνου και το τωρινό 2ο Αν και είναι ανεπίτρεπτη η κριτική η αναφερόμενη σε δικά μας έργα, όταν υπάρχουν λόγοι να θεωρείται ύποπτη, εντούτοις παρακαλώ να μου επιτραπεί να σημειώσω δύο ιδιαίτερες περιπτώσεις: 2η Του Γυμνασίου Περάματος (Ρεθύμνης) υπήρξα ο πρώτος διευθυντής. Όταν άρχιζε το σχολικό έτος (1963-64) εχρησιμοποιούντο ως αίθουσα διδασκαλίας, εμπορικές αποθήκες, ενώ, όταν ετελείωνε, όχι μόνο το διδακτήριο είχε τελειώσει, αλλά και είχε εφοδιαστεί με όλο το βασικό του εξοπλισμό, εκτός από τηλέφωνο. 2η. Είναι γνωστό στο Πανελλήνιο το πολύκροτο ναυάγιο της Γεωργιουπόλεως και οι απειλές των γονέων και συγγενών των θυμάτων κατά της ζωής των καθηγητών και του ίδιου του διδακτηρίου και η διακοπή της λειτουργίας του Γυμνασίου Σπηλίου ύστερα από το ναυάγιο. Στην κρίσιμη εκείνη για τη Μέση Εκπαίδευση και το Κράτος περίσταση ο μόνος από τους εκπαιδευτικούς Μέσης Ρεθύμνης, που εκρίθη, και ύστερα από αλλεπάλληλες συσκέψεις, ικανός να αντιμετωπίσει την άκρως κρίσιμη και επικίνδυνη κατάσταση ήταν ο υπογραφόμενος και παρά την απηνή δίωξή του από τη Χούντα, όπως και όλης του της οικογένειας. Πραγματικά, όπως άλλωστε προκύπτει και από το Ημερολόγιο του 1972 του Γυμνασίου Σπηλίου, η λειτουργία του πληγέντος σχολείου ήτο ήδη απόλυτα ομαλή και εύρυθμη ήδη το δεύτερο μόνο εικοσιτετράωρο της παρουσίας μου στο Σπήλι και ενώ δεν είχεν ακόμη συμπληρωθεί το προσωπικό, που φοβούμενο για τη ζωή του καθυστερούσε.
Πέραν όμως από την καθολική κοινωνική αναγνώριση της εκπαιδευτικής μου προσφοράς, οφείλω να τονίσω, ότι πολύ περισσότερο είμαι γνωστός σαν αρχαιολόγος και ύστερα και σπηλαιολόγος στο νομό Ρεθύμνης παρά σαν εκπαιδευτικός και «γυμνασιάρχης». Ολόκληρος ο νομός αυτός φέρει τα ίχνη των αρχαιολογικών μου ερευνών και, όπως φαίνεται και μόνο από τα αρχαιολογικά μου δημοσιεύματα (και είναι περισσότερες οι αδημοσίευτές μου έρευνες, ενώ δεν έχει δημοσιευτεί ούτε μία επιστημονική αρχαιολογική αναφορά μου), έχουν διευρυνθεί τα όρια τα γεωγραφικά και τα δεδομένα τα πολιτιστικά του μινωϊκού πολιτισμού με αυτές τις έρευνες. Εκτός από τη γενική αναγνώριση της προσφοράς μου αυτής από τους κατοίκους της πόλης και του νομού Ρεθύμνης, του Δήμου Ρεθύμνης (έγγρ 806/27-03-1961), του Υπουργείου Προεδρίας, Κυβερνήσεως, Υπηρεσίας Αρχαιοτήτων και Αναστηλώσεως (εύφημος μνεία με αρθρ. Πρ. 12517/29-08-1964) υπάρχουν στο αρχείο μου και γραπτές αναγνωρίσεις από τους τωρινούς πανεπιστημιακούς καθηγητές κ. κ. Πλάτωνα Νικόλαο και Αλεξίου Στυλιανό, που υπήρξαν προϊσταμένοι μου ως έφορος αρχαιοτήτων Κρήτης από το 1958 μέχρι τον Αύγουστο του 1967, όταν ο ίδιος ήμουν Επιμελητής αρχαιοτήτων νομού Ρεθύμνης. Αν και την τελευταία αυτή χρονολογία η Χούντα με απομάκρυνε από την άμισθη αυτή θέση «ευχαριστήσασα άμα θερμώς δια τας προσφερθείσας υπηρεσίας», εντούτοις η επιστημονική μου δραστηριότητα συνεχίστηκε.
Όπως φαίνεται, αν και όχι επαρκώς, και από τα δημοσιεύματά μου, βρίσκομαι σταθερά στο ευρύτερο διεθνές επιστημονικό προσκήνιο, δίδοντας το παρόν σε εφημερίδες και περιοδικά και πέρα και από τις φιλολογικές ειδικότητες και έχω συμμετάσχει κατά καιρούς και συμμετέχω και τώρα σε εκπολιτιστικά και επιστημονικά σωματεία ( Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Ρεθύμνης, Ιστορική Λαογραφική και Αρχαιολογική Εταιρεία Κρήτης, Ελληνική Ονοματολογική Εταιρεία, Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία κλ) για να παραλείψω την κατά καιρούς συνδικαλιστική μου δραστηριότητα). Επιθυμώ, και παρακαλώ να μου επιτραπεί η διατύπωση αυτής της επιθυμίας, να σημειώσω ιδιαίτερα και ως δείγμα πολιτιστικής δραστηριότητας την τεράστια προσπάθειά μου να διασώσω την (παλιά) μεσαιωνική πόλη της «Ρεθύμνης» με δικαστικούς αγώνες, διαλέξεις και πλήθος δημοσιευμάτων. Αν ως τώρα δεν έχει λυθεί θετικά το πρόβλημα ούτε σε δική μου αδυναμία οφείλεται ούτε η γενόμενη προσπάθεια παύει να έχει αξία, ακόμη και αν θα μείνει ως Ιστορία. Ενδεικτικά σημειώνω ότι όλα τα επιστημονικά και εκπολιτιστικά σωματεία της πόλης συντάχτηκαν με επίσημα ψηφίσματα υπέρ της διατήρησης της μεσαιωνικής «Ρεθύμνης».
Να σημειώσω ακόμη, ότι αρχαιολόγοι, μουσικολόγοι, λαογράφοι, επιγραφολόγοι, σπηλαιολόγοι, παλαιοντολόγοι και ανθρωπολόγοι Έλληνες και ιδίως ξένοι μόλις φθάσουν στο Ρέθυμνο με επισκέπτονται για να ζητήσουν την οποιαδήποτε βοήθειά μου; Ή να το παραλείψω, ότι σε επισκέψεις σπουδαίων προσωπικοτήτων στο Ρέθυμνο (π.χ. του Κρητολογικού Συνεδρίου) προσκαλούμαι για οποιαδήποτε βοήθεια και συμπαράσταση, όπως είναι μια σοβαρή ξενάγηση;
Τέλος, πρέπει ακόμη να προσθέσω, ότι, αν κατά το διορισμό μου (1955) μου «παρέσχον πράγματα» οι τότε «κρατούντες», κατά το διάστημα της Χούντας βρέθηκα κάτω από απηνή διωγμό και μαζί μου και τα άλλα μέλη της πατρικής μου οικογένειας. Αν και ο αθηναϊκός τύπος ασχολήθηκε επανειλημμένα με το θέμα μου αυτό ύστερα από την πτώσι της Χούντας νομίζω, ότι πρέπει να αναφέρω και εδώ μερικά ενδεικτικά στοιχεία: 1) Ο τότε επιθεωρητής κ. Γρηγόριος Ευθυμίου με το Ε.Π. 11/14-05-69 έγγραφό του με καλεί σε απολογία διότι ανάμεσα σ’ άλλα «κατά την διάλεξιν την δοθείσαν εν Ρεθύμνω …υπό του καθηγητού Μακρή Χρίστου….2) ενώ εκλήθησαν προς παρακολούθησιν της ομιλίας του αι Αρχαί (ποιες αρχές;)…ο ομιλητής ουδένα προσεφώνησεν…2) εν τη ομιλία οτυ ανέφερεν ονόματα πολιτικών προσωπικοτήτων ευρισκομένων ήδη εν τω εξωτερικώ και βυσσοδομουσών κατά του κρατούντος εν τη Χώρα καθεστώτος της τάξεως και της προόδου . 3) Ουδέν ανέφερε περί των δραστηριοτήτων της Εθνικής Κυβερνήσεως ( ποιών δραστηριοτήτων;), ήτις μοχθεί (για ποιο πράγμα;)…» 2) Ο ίδιος με το 1252/13-06-1969 μου επιβάλλει την ποινήν της αυστηράς παρατηρήσεως» προσθέτοντας την πληροφορία, «ότι εν υποτροπή θα επιβάλωμεν τας εκ των κειμένων νόμων προβλεπόμεναι κυρώσεις». 3) Ο ίδιος επιθεωρητής στο 55/16-10-1969 έγγραφό του, που χαρακτηρίζει «εμπιστευτικό κατατοπιστικό σημείωμα» και το απευθύνει εις «τον κ. Πρόεδρο και τα μέλη του ΑΔΣΕ» αναφέρει ότι «εξ επισήμων πληροφοριακών πηγών γνωσθεισών ημίν προκύπτουσιν επιβαρυντικά στοιχεία δια…3) Φιλόλογον καθηγητήν Μακρήν Χρίστον. Ούτος εξακολουθεί να εξυμνεί τον παλαιοκομματισμόν. Εκλήθη παρ’ ημών εις απολογίας, διότι τη διάλεξίν του έπλεξε το εκώμιον πολιτικών εκ Κρήτης ευρισκομένων εις το εξωτερικόν και ενεργούντων κατά της εθνικής Κυβερν΄σηεως. Και ο αδελφός του, δικηγόρος, και η αδελφή αυτού, οδοντίατρος, εμφορούνται υπό του αυτού πνεύματος, κατά δε το δημοψίφισμα εψήφισαν άπαντες ΟΧΙ. Παρετηρήθη δριμέως παρ’ ημών. Φέρεται ως αρχηγός ομάδος «δημοκρατικών» αποτελουμένης…Προς διάσπασιν της ομάδος ταύτης απεσπάσαμεν τον Μακρήν Χρίστον εκ το Γυμνάσιον Σπηλίου ως Δ’ντή, θέσαντες αυτόν υπό την παρακολούθησιν της Χωροφυλακής…». Σεβόμενος το χρόνο και τη νοημοσύνη των αναγνωστών του παρόντος βιογραφικού παραλείπω και του ίδιου επιθεωρητή άλλα σχετικά έγγραφα, αλλά και άλλων «παροικούντων την Ιερουσαλήμ»,. Προσώπων και μάλιστα και ενός Συλλόγου ευρισκόμενου σε επαφή με τον εκπαιδευτικό κόσμο και όλες τις ενέργειες ορισμένων τότε και εδώ (στο Ρέθυμνο) υπηρετησάντων αξιωματικών του Στρατού και μαζί και του τμήματος Ασφαλείας, της Χωροφυλακής Ρεθύμνης.
Σημείωση: Αν και δεν έχω τίτλο σπουδών της Γαλλίας, εντούτοις τα διαβάζω και τα γράφω.
(Σ.Σ Για το Χρίστο Μακρή υπάρχει ακόμα άφθονο υλικό που θα ανεβάζουμε κατά καιρούς μέχρι να το αναρτήσουμε ολόκληρο)
Ξέχασα τα Σωματεία που είμαι ή υπήρξα μέχρι και τα διεθνή συνέδρια (Κρητολ. – Βουλγαρία).
Αγαπητή μου κυρία Εύα,
Έχει γράψει σε εφημερίδες και περιοδικά περίπου 300 άρθρα, σχόλια και κριτικές: αρχαιολογικά, σπηλαιολογικά, ιστορικά, λαογραφικά. Διαλέξεις: από τις οποίες οι ακόλουθες έπαιξαν σημαντικό πολιτιστικό ρόλο στην ιστορία και προ πάντων σε ανάπτυξη (τουριστική κυρίως) του Ρεθέμνους: 1) Διεθνής Επιστημονική και τουριστική αξία της παλαιάς πόλεως Ρεθύμνης κατά τα εν Ευρώπη. Απ’ αυτήν ξεκίνησε η προστασία και ανάδειξη της παλιάς πόλης. Η πολιτεία μας άρχισε να παίρνει τα πάνω της. 2) Η παλαιά και νέα πόλις και το σχέδιον πόλεως Ρεθύμνης. 3) Τρεις διαλέξεις ( υπότιτλος: οι φωνές από το μέλλον των παιδιών μας), όπου κυρίως για του ς παραδοσιακούς οικισμούς του νομού Ρεθύμνης σε συνάρτηση με την παλιά και νέα πόλη ( προσεχώς θα γίνει η διάλεξη αυτή και θα την εκδώσει και κυκλοφορήσει ο Δήμος Ρεθύμνης. 4) Το ορεινό οδικό δίκτυο της Κρήτης και οι πετράνθρωποι και μάλιστα εν σχέση με τα ιερά (μινωικά) σπήλαια και τα (μινωικά) ιερά κορυφής. (Αναδάσωση των και τουριστική εκμετάλλευση των βουνών). Αυτή η έκδοση μαζί με άλλες ομιλίες και διαλέξεις που έγιναν φέτος στον Πλάτωνα (Καλυψώ το κέντρο) από τους Αγιοβασιλιώτες της Αττικής. Οι αυτοτελείς εκδόσεις: 1) Επικήδειος γάμος, η πρώτη λαογραφική εργασία με το θέμα αυτό, που εντυπωσίασε Έλληνες και ξένους δημοσιογράφους, Εκδόσεις Κνωστός 1979. 2) Το φαράγγι του Κοτσυφού με τα δώδεκα σπήλαιά του και τους πέντε υδρόμυλους του. Συμπληρώνει τους ξένους αρχαιολόγους και προσθέτει άγνωστα σπήλαια (12) του Ρεθύμνου. Οι νερόμυλοι στα Φαράγγια του Κουρταλιώτη και του Κοτσιφού , ο Πηγαδόμυλος του Δήμου Φοίνικα Ρεθύμνης στην Κρήτη, έκδοση Ινστιτούτου Ελληνικών Μύλων, Αθήνα 2007.
Τιμητική διάκριση από το Υπουργείο Πολιτισμού, την Ιστορική Λαογραφία Νομού Ρεθύμνης. Σπηλαιολ. Ομάδα Δήμου Ρεθύμνης της Σπηλ. Κρήτης, η Επισκοπή Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ. ά. Περίπου 10 συνολικά.
Οργάνωσε και έθεσε σε λειτουργία το εγκαταληφθέν Παράρτημα Αργυρουπόλεως και επίσης το πρωτοιδρυθέν Γυμνάσιο Περάματος και πρώτος επίσης διευθυντής του. Εσυμπλήρωσα τις κτιριακές ελλείψεις του Γυμνασίου Σπηλίου και το σπουδαιότερο: αντιμετώπισα τις φοβερές επιπτώσεις του ναυαγίου Γεωργιουπόλεως ( με θύματα 21 μαθήτριες), απέτρεψα την καταστροφή του κτηρίου του γυμνασίου και του φόνου των συνοδών καθηγητών με υπεράνθρωπες προσπάθειες και με κίνδυνο της ζωής μου της ίδιας. Ούτε ευχαριστώ από το Υπουργείο Παιδείας.
Προσθέτω και το ότι διώχθηκα από τη Χούντα και υπέφερα πολλά από τα οποία το λιγότερο ήταν αλλεπάλληλες κλήσεις σε απολογία για γελοίες και ασήμαντες αφορμές.
Ευχαριστώ
Το περισσότερο έργο μου είναι αδημοσίευτο και κυρίως οι τόμοι 1) Αρχαιολογικοί περίπατοι στο νομό Ρεθύμνης ( με άγνωσα ως τώρα στοιχεία για την αρχαιολογία και Σπηλαιολογία) και 2) Προστασία των αρχαιοτήτων και των σπηλαίων ( μκε επίσης πολλά άγνωστα στοιχεία ως τώρα). Η έκτασή των είναι μεγάλη και η έκδοσή των οικονομικώς δύσκολη. Οπωσδήποτε θα’ ναι περισσότερο από 1,000 σελίδες.