Στη διάρκεια μιας σεμνής τελετής έγιναν το πρωί της Κυριακής 23 Ιουνίου 2019 στο Ρέθυμνο τα αποκαλυπτήρια μνημείου των Ρώσων της ειρηνευτικής αποστολής 1897-1909 από τον Περιφερειάρχη και τον Ρώσο Πρέσβη
Η εκδήλωση ξεκίνησε στη φιλόξενη αίθουσα του Ιερού Ναού Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, παρουσία του Σεβασμιοτάτου Μητροπολίτη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ.κ. Ευγενίου, του πρέσβη της Ρωσικής Ομοσπονδίας στην Ελλάδα κ. Αντρέι Μάσλοβ και του Γενικού Γραμματέα της Περιφέρειας Κρήτης κ. Σταύρου Αρναουτάκη Παρέστησαν επίσης η Αντιπεριφερειάρχης κα Μαρία Λιονή, ο δήμαρχος κ. Γιώργος Μαρινάκης, ο επίτιμος πρόξενος της Ρωσίας στην Κρήτη –Δωδεκάνησο κ. Νίκος Δασκαλαντωνάκης, ο στρατιωτικός ακόλουθος της πρεσβείας, εκπρόσωποι των αστυνομικών και λιμενικών αρχών, εκπρόσωποι της οικογένειας του υποπροξένου της Ρωσίας την περίοδο εκείνη και ευεργέτη του Ρεθύμνου μακαριστού Γεωργίου Χατζηγρηγοράκη, η πολιτευτής κα Θεοδώρα Παπαδάκη, η κα Ευαγγελία Παναγιωτάκη, η κα Ευγενία Ψαρουδάκη, οι συγγραφείς κκ. Γεώργιος Παναγιωτάκης και Νίκος Δερεδάκης, ο δημοτικός σύμβουλος κ. Μανόλης Φουρφουλάκης, ο επιχειρηματίας κ. Γιάννης Γενεράλης κ.α
Μετά από ένα καλωσόρισμα η πρόεδρος της ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ κ. Εύα Λαδιά , κάλεσε τον Γενικό Γραμματέα της Περιφέρειας Κρήτης κ.Σταύρο Αρναουτάκη για έναν χαιρετισμό
Ο κ. Αρναουτάκης στο χαιρετισμό του είπε μεταξύ άλλων και τα εξής: «Στην διαχρονική σχέση των δύο λαών αλλά και στην εκδήλωση τιμής και μνήμης για τους Ρώσους στρατιωτικούς και πολίτες που σε στιγμές κρίσιμες για την Κρήτη στάθηκαν στο πλευρό των ανθρώπων που αγωνιζόταν για την ελευθερία, αναφέρθηκε μεταξύ άλλων στον χαιρετισμό του σήμερα στο Ρέθυμνο ο Περιφερειάρχης Σταύρος Αρναουτάκης, τονίζοντας παράλληλα, ότι «με τα αποκαλυπτήρια αυτού του μνημείου, οι Κρητικοί τιμούν το Ρωσικό λαό.»
Συγκεκριμένα ο κ Αρναουτάκης στην ομιλία του, απευθυνόμενος στον Πρέσβη της Ρωσικής ομοσπονδίας, στις τοπικές Αρχές και σε όλους τους παραβρισκόμενους ανέφερε:
«Με ιδιαίτερη τιμή και χαρά σας καλωσορίζουμε ως Περιφέρεια Κρήτης, στη σημερινή εκδήλωση μνήμης και τιμής για τους Ρώσους στρατιωτικούς και πολίτες, που σε στιγμές ιστορικές και συγχρόνως κρίσιμες για την Κρήτη και τους Κρητικούς, στάθηκαν στο πλευρό των ανθρώπων που αγωνίζονταν για την ελευθερία, για την αυτοδιάθεση για ιδανικά οικουμενικά πανανθρώπινα.
Σήμερα, με τα αποκαλυπτήρια αυτού του μνημείου, οι Κρητικοί τιμούν το Ρωσικό λαό.
Τιμούν τη Ρωσία ως μια χώρα που διαχρονικά στάθηκε δίπλα στους Έλληνες κατά τη διάρκεια των μεγάλων εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων.
Τιμούμε σήμερα τους Ρώσους που με την παρουσία τους στο Ρέθυμνο από το 1897 έως το 1909 δημιούργησαν σημαντικά έργα υποδομής, φιλανθρωπίας και κοινωνικής δράσης.
Την περίοδο αυτή οι Κρητικοί γνώρισαν τη φιλία, τη συμπαράσταση και την αλληλεγγύη του Ρωσικού λαού. Αυτούς τους ανθρώπους, που άφησαν την τελευταία τους πνοή στο νησί και κείτονται στη γη της Κρήτης, τιμούμαι με τα αποκαλυπτήρια μιας επιτύμβιας στήλης που επιβεβαιώνει τη διαχρονικότητα μιας σημαντικής και άρρηκτης φιλίας μεταξύ των δύο λαών.
Αξιότιμε κ. Πρέσβη,
Ελλάδα και Ρωσία συνδέονται με μακροχρόνιους και ισχυρούς ιστορικούς, πολιτιστικούς και θρησκευτικούς δεσμούς, οι οποίοι με την πάροδο των ετών ενδυναμώθηκαν και απέφεραν θετικά αποτελέσματα και για τις δύο χώρες σε πολλούς τομείς.
Οι λαοί μας έχουν ρίζες κοινές, αυτόνομες, που αγγίζουν όμως και τα κεντρικά στοιχεία της ευρωπαϊκής ιστορίας και του ευρωπαϊκού πολιτισμού.
Οι ρίζες αυτές φτάνουν ως τα χώματα της Κρήτης και του Ρεθύμνου, καθώς όπως μας αποκαλύπτει η ιστορική έρευνα του κ. Παδουβά, η Ρωσία στήριξε έμπρακτα και καθοριστικά τους Κρητικούς ακόμα και με την αποστολή της ειρηνευτικής αποστολής το 1897.
Ως Περιφέρεια Κρήτης τιμούμαι αυτή την ιστορία. Τιμούμαι τη μνήμη των ανθρώπων που άφησαν πίσω τους την πατρίδα τους για να δουλέψουν για το δίκιο και την ελευθερία. Τιμούμαι τους Ρώσους για τη μεγάλη τους προσφορά στο Ρέθυμνο. Σας ευχαριστώ».
Με τη σειρά του ο δήμαρχος κ. Γιώργος Μαρινάκης αναφέρθηκε στους ιστορικούς δεσμούς των δύο λαών και τη συμβολή της ειρηνευτικής δύναμης στην έξοδο της τοπικής κοινωνίας από μια εξαιρετικά δύσκολη περίοδο μαρασμού και εξαθλίωσης
Ο κ/ δήμαρχος αναφέρθηκε και στα έργα ευποιίας που άφησαν οι Ρώσοι πίσω και που ακόμα γίνονται σημείο αναφοράς και ευχήθηκε να υπάρχει πάντα αυτό το θερμό κλίμα στις σχέσεις των δύο λαών που πορεύονται σήμερα σε διαφορετικές οδούς ανάπτυξης και προόδου αλλά πάντα με γνώμονα τα ιδεώδη που εξυψώνουν τον άνθρωπο μέσα από πολιτιστικές και καλλιτεχνικές ανταλλαγές
Κεντρικός ομιλητής ήταν ο αντιστράτηγος ε.α κ. Κώστας Παδουβάς που είπε μεταξύ άλλων :
Αναμφίβολα ο ανθρώπινος θάνατος είναι απόλυτος, μοναχικός, αδιάκριτος, κοινός, για όλους τους εγχώριους ή ντόπιους, όπως τον καθόρισε η πραγματική Δημοκρατία του Θεού.
Ωστόσο, ο θάνατος των μη εγχώριων στο παρόν Κοιμητήριο του Ρεθύμνου ή ξένων, ερμηνεύεται με διαφορετικά κριτήρια, περιέχει βαθύτερες έννοιες και ευρύτερες διαστάσεις, που έχουν υμνηθεί και καταγραφεί από αρχαιοτάτων χρόνων, πριν από χιλιάδες χρόνια.
Είναι αυτονόητο, ότι οι ενταφιασμοί Ρώσων στο παρόν Κοιμητήριο Ρεθύμνου έγιναν ύστερα από την εγκατάστασή της ειρηνευτικής Ρωσικής αποστολής στο νομό Ρεθύμνης, με προορισμό να συμβάλλει στην αποκατάσταση των έκτακτων και απάνθρωπων μέτρων κατάπνιξης της επανάστασης των Κρητικών του 1895 από τους Τούρκους κατακτητές της Κρήτης. Bασικό κίνητρο της ειρηνευτικής αποστολής ήταν η αλληλεγγύη προς το συνάνθρωπο μέσα από τα χριστιανικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα όλων των χριστιανικών Μεγάλων Δυνάμεων της Ευρώπης και για την Ορθοδοξία της Ρωσίας.
Οι πρώτοι 300 πεζοναύτες και 8 αξιωματικοί από τους μεταφερόμενους στο Ρωσικό θωρηκτό «Αυτοκράτορας Νικόλαος Α΄» αποβιβάστηκαν αρχικά στο Ενετικό λιμάνι του Ρεθύμνου με βάρκες και μαούνες υπό δυσμενείς καιρικές συνθήκες το μήνα Φεβρουάριο 1897. Αφού στρατοπέδευσαν σε σχολεία της πόλης του Ρεθύμνου, αντιλήφθηκαν άμεσα και έκπληκτοι την έκρυθμη κατάσταση που επικρατούσε στους χερσαίους και θαλάσσιους χώρους του νομού.
Οι Τούρκοι κατακτητές συνέχιζαν σφαγιασμούς του χριστιανικού πληθυσμού, οι Κρητικοί αποδημούσαν εκτός Κρήτης για να σωθούν, η πείνα και η έξαρση των ασθενειών αποδεκάτιζε τους πληθυσμούς, η ειρηνική συμβίωση μεταξύ χριστιανών και μουσουλμάνων κατοίκων είχε διαταραχθεί με αποτέλεσμα να λαμβάνουν χώρα καταστροφές ιδιοκτησιών και αιματηρές ή μη συγκρούσεις μεταξύ τους κ.ά.
Οι ενισχύσεις στάλθηκαν με πλοία από την Οδησσό της Κριμαίας σε σύντομο χρόνο 15 περίπου ημερών από 6ης Μαρτίου 1897, αποτελούμενες από πεζοπόρους στρατιωτικούς ξηράς μετά φόρτων, πυροβόλα ορεινού πυροβολικού μετά βλημάτων, Ιππείς του ιππικού και άλογα , κάρα, τρόφιμα, νομές ζώων, ταχυδρομικές υπηρεσίες και πολίτες συγγενείς ορισμένων οικογενειών, συνολικού αριθμού άνω των 3.000 ατόμων, δηλαδή κανονική δύναμη ενός πλήρους συντάγματος με την ονομασία 14ο Εκστρατευτικό Σώμα Κρήτης, υπό τον πρώτο επιλεγμένο διοικητή το συνταγματάρχη Θεόδωρο Σόστακ ή Χιόστακ, ηλικίας 44 ετών περίπου.
Παρά το ότι η θέση του στρατιωτικού διοικητή Σόστακ , στην οποία πολύ σύντομα προστέθηκαν και τα καθήκοντα του πολιτικού Κυβερνήτη όλων των κατοίκων του νομού Ρεθύμνης, δεν επέτρεπαν διευρυμένες επαφές με υφισταμένους και πολίτες, ο συνταγματάρχης εκείνος απέσπασε το σεβασμό όλων σύμφωνα με το γνωμικό σοφών της αρχαιότητας «Αρχή άνδρα δείκνυσι» – παντού και πάντα.
Σύμφωνα με τους κανόνες ταφής των Χριστιανών Ορθοδόξων που ισχύουν από την εποχή της Ελληνικής Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ανεξαρτήτως εθνικότητας, οι Ορθόδοξοι Ρώσοι νεκροί ενταφιάστηκαν σε τάφους δίπλα στους τάφους των Ρεθυμνίων Ορθοδόξων κατοίκων, συνοδευόμενοι από τις ευλογίες της Ελληνικής Εκκλησίας.
Αναφερόμενος στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του μνημείου ο κ. Παδουβάς είπε μεταξ’υ άλλων:
«Στην εμπρόσθια όψη λαξεύτηκε ο θυρεός στο μάρμαρο Sl-12
Και στη συνέχεια χαράχτηκαν τα κείμενα και τα επίθετα των ενταφιασμένων με τις στρατιωτικές Μονάδες είτε Υπομονάδες που ανήκαν.
Το επιστέγασμα της στήλης είναι λαξευμένο δίκλινο από ατόφιο λευκό μάρμαρο, με τον Ορθόδοξο Σταυρό στο μέσον, τοποθετήθηκε με γερανό λόγω του μεγάλου βάρους του, οπότε ολοκληρώθηκε η κατασκευή του μνημείου που θα αποκαλυφθεί..
Τα μικρά ονόματα των νεκρών της στήλης, οι ακριβείς χρονολογίες του θανάτου τα αίτια και οι τόποι των θανάτων δεν είχαν διασωθεί για όλους, οπότε δεν συμπεριλαμβάνονται στα κείμενα του μνημείου.
Οι μισοί περίπου των αναγραφόμενων νεκρών της στήλης είναι οπλίτες, ακολουθούν αριθμητικά οι ιδιώτες (μεταξύ των οποίων και 2 νήπια) , έπειτα οι Αξιωματικοί -Υπαξιωματικοί της Ρωσικής ειρηνευτικής αποστολής.
Από έλλειψη διασταυρωμένων στοιχείων δεν έγινε εφικτό να διαχωριστούν οι ενταφιασμένοι σε εκείνους που έπεσαν σε πεδία μάχης ή σε αιματηρές συγκρούσεις από εκείνους που έχασαν τη ζωή τους από άλλα αίτια, αν και είναι βέβαιο, ότι οι χερσαίες Ρωσικές στρατιωτικές δυνάμεις είχαν εμπλοκές σε αιματηρές συγκρούσεις κατά τη διάρκεια της επανάστασης του Θερίσου..
Ακολούθησε αντιφώνηση από τον Ρώσο Πρέσβη, ο οποίος παράλληλα με το ιστορικό γεγονός, αναφέρθηκε στις σχέσεις των δυο λαών ευχαριστώντας θερμά τους συνδιοργανωτές για την ανέγερση του μνημείου και την επιτυχή οργάνωση των εκδηλώσεων τιμής και μνήμης.
Τα αποκαλυπτήρια του μνημείου των ενταφιασμένων Ρώσων της ειρηνευτικής αποστολής 1897-1909 στο κοιμητήριο Αγ. Κωνσταντίνου και Ελένης Ρεθύμνου έγιναν σε κλίμα συγκίνησης από τον Πρέσβη της Ρωσικής ομοσπονδίας στην Ελλάδα Αντρεϊ Μασλόβ και τον Περιφερειάρχη Κρήτης Σταύρο Αρναουτάκη παρουσία εκπροσώπων της Εκκλησίας, Αρχών και φορέων, Στην τελετή των αποκαλυπτηρίων εψάλει επιμνημόσυνη δέηση από τον Μητροπολίτη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου Ευγένιο, έγινε κατάθεση στεφάνων στο μνημείο από τον Περιφερειάρχη Σταύρο Αρναουτάκη, τον Ρώσο Πρέσβη Αντρεϊ Μασλόβ, τον επίτιμο πρόξενο της Ρωσίας στην Κρήτη-Δωδεκανήσου Νίκο Δασκαλαντωνάκη, τον Στρατιωτικό ακόλουθο, ενώ ακολούθησε ανάκρουση των Εθνικών ύμνων Ελλάδας και Ρωσίας από τη Δημοτική Φιλαρμονική
Στη συνέχεια ο επίτιμος πρόξενος της Ρωσίας στην Κρήτη και στα Δωδεκάνησα κ.Νίκος Δασκαλαντωνάκης παρέθεσε γεύμα προς τιμήν των επισήμων